Mozaïekprojecten: 'Sint-Oedenrode leeft en werkt met water’

Inwoners van Sint-Oedenrode leven al eeuwenlang met De Dommel in hun achtertuin. Wellicht daardoor leeft in de gemeente het besef dat er ten gevolge van de klimaatsveranderingen toekomstgerichte, duurzame oplossingen gevonden moeten worden voor zowel verdroging als waterpieken. Tijdens een ideeënavond eind 2016 kwamen burgers, bedrijven en instellingen tot vier gebiedsinitiatieven. Deze passen binnen de kaders van Mozaïek Dommelvallei (onderdeel van het uitvoeringsprogramma van Het Groene Woud) en de ontwikkelingsvisie van Sint-Oedenrode naar een toeristische en groene woon- en werkgemeente. 

De vier gebiedsinitiatieven zijn gepresenteerd als afzonderlijk projectideeën, maar staan wel in verbinding met elkaar. Ze zijn tot stand gekomen vanuit de insteek dat de overheid kennis, kunde en creativiteit vanuit de gemeenschap wil inzetten.

Overzichtskaarten en maatregelenkaarten behorende bij onderstaande projecten zijn hier te downloaden.

Initiatief 1: Streekpark Kienehoef

In Park Kienehoef ligt van oudsher een lager gelegen vijverstelsel met daaromheen een openbaar park met glooiende gazons, parkheesters en bosschages. Tegen dit park aan liggen enkele grotere woonwijken. Een camping, speeltuinen, een aangrenzend landgoed, een kinderboerderij, sportvoorzieningen en sinds april 2016 het paviljoen Helden van Kien vormen tezamen een parkomgeving met regionale, recreatieve ambities. In een streekparkconstructie zoeken commerciële en maatschappelijke partijen naar onderlinge samenwerking. Een kwalitatieve verduurzaming van de vijvers en de geplande hemelwaterontkoppeling van de aangrenzende wijken vormde de aanleiding voor een ontwikkelingsvisie tussen het Streekpark en de gemeente Sint-Oedenrode waarbij:

• het te ontkoppelen hemelwater in de omringende wijken wordt ingezet voor een gewenste doorstroming/verversing van het oppervlaktewater van de vijvers;
• waterverbindingen worden gemaakt met de camping en de uiteindelijke afvoer naar de Dommel in De Neul;
• het gehele watersysteem aanleiding geeft voor een waterspel- en educatieplaats voor kinderen, een kwaliteitsslag en verhoging van de aantrekkelijkheid realiseert van de aangrenzende camping, de geplande en aanwezige sportfaciliteiten en de kinderboerderij én tot een recreatieve vaarverbinding met het centrum van Sint-Oedenrode komt.

Met deze ambitie hebben wijkraden, betrokken ondernemers, burgers en maatschappelijke instellingen hun ideeën ingebracht en als ‘huiswerk voor hun achterban’ meegenomen.

Initiatief 2: Park De Neul

Al vanuit het verre verleden is park De Neul, omgeven door de Dommel en oude Dommelarmen, een groene oase en in gebruik als sport- en natuurpark. De aanwezige sportvelden hebben onder andere last van overstromingen. Verplaatsing naar Streekpark Kienehoef is een politieke wens, evenals het behoud van de groene parkfunctie als een soort ‘Central Parc’ tussen het oude centrum en nieuwe wijken in Sint-Oedenrode.

De ontwikkelingsvisie geeft betrokkenen een mogelijke richting om in mee te denken:

• met gebruikmaking van tribunes en grasvelden in het centrale deel een open ruimte voor buitenactiviteiten en evenementen creëren;
• een groene as met kunstobjecten door deze open ruimte met daarbij een recreatieve route voor wandelaars, fietsers en bootjes als aantrekkelijke verbinding tussen Kienehoef en centrum;
• rondgaande wandelpaden voor ouderen van het nabijgelegen zorgcentrum;
• strandjes langs de Dommel en spelaanleidingen verspreid in het park;
• tijdelijke waterbuffering, biologische zuiveringen, opwekking waterenergie en successie- en kweektuinen voor ouderen;
• passende parkeervoorzieningen met elegante, veilige en korte looproutes naar het dorp ter ontlasting van de parkeerbehoefte in het centrum.

Sportverenigingen, politiek, natuur-, cultuur- en zorggroepen en ondernemers zijn geprikkeld tot het verfijnen en concretiseren van deze ontwikkelingsmogelijkheden.

Initiatief 3: ’t Laar

De Dommelbeemden aan de oostflank van Sint-Oedenrode worden doorsneden door de A50. In het gebied staat de Knoptoren als icoon van Sint-Oedenrode. Het wordt omgeven door de huidige Dommelloop, oude Dommelmeanders, hogere bolle akkers en pleksgewijs ingevuld met agrarische bedrijven. De omgeving rond de Knoptoren en het vrije uitzicht vanaf de A50 is in een beschermd dorpsgebied vastgelegd. De visierichting die is voorgelegd aan de Rooise samenleving geeft de volgende oplossingsrichtingen weer:

• ruimtelijke, recreatieve en natuurlijke verbindingen van de Dommelbeemden - links en rechts van de A50 - herstellen;
• ontlasten van parkeren in de kern door de realisatie van groene parkeerveldjes voor onder andere evenementen in de Knoptoren, inclusief het openen van de oude Dommelarm nabij dit icoon;
• met inachtneming van de kwetsbaarheid van het gebied sanering en/of beperkte en kwaliteitsgerichte sanering of herbestemming van de agrarische bedrijven;
• herstellen van de oorspronkelijke beekdalbosschages en ruimte inzetten voor tijdelijke berging bij extreme peilstijgingen van het Dommelwater;
• het recreatief en waterkundig koppelen van ’t Laar met de Zuidelijke Bypass.

Initiatief 4: Zuidelijke Bypass

Ten zuiden van de kern en wijk Dommelrode liggen op leemhoudende ondergronden onder andere (lager gelegen) bos en natuurgebieden zoals Diependael en oude agrarische landschappen. Al in de middeleeuwen werden hier voorpootstroken ingericht en uitgegeven. De velden werden bevloeid en bemest met omgeleid Dommelwater. De klimaatveranderingen nopen het waterschap tot beschermingsplannen van het centrum van Sint-Oedenrode. Met het middeleeuws 'watermanagement’ in gedachte wordt het eerdere beschermingsplan 'Dijken langs de Dommel in de oude kern' herzien door tijdens pieken het te hoge Dommelwater vóór het centrum, via het gebied Diependael weg te leiden, tijdelijk te bergen en in te zetten ter bestrijding van de toenemende verdroging in de omringende agrarische gebieden. Daarmee dient het bypassplan - met respect voor natuur, landschap en historie - veelzijdige en duurzame waterbeheeroplossingen. Relevante onderdelen van de visie Zuidelijke Bypass:

• tegelijkertijd oplossen van waterpieken én verdroging (klimaatadaptie);
• herstellen en gebruik maken van historische landschapsstructuren- en technieken en deze inzetten bij de recreatieve ontsluiting;
• voorkomen van ongewenste ingrepen in de historische centrumpatroon;
• inzet van innovatieve waterbeheertechnieken voor regulering, opslag en bevloeiing.

Met de versnelde uitwerking van deze Rooise Mozaïekinitiatieven wordt de nieuwe gemeente Meijerijstad de hand gereikt om direct haar ambities om te zetten in gedragen uitvoeringsprojecten.

Mozaïek Dommelvallei

Mozaïek Dommelvallei is een initiatief van vrijwillige professionals, waterschappen en de Dommelvallei-gemeenten en onderdeel van het uitvoeringsprogramma van Het Groene Woud. Het mozaïek is ontstaan omdat er nieuwe ruimtelijke vraagstukken spelen in Brabant op het gebied van stad, natuur en productieland. Deze opgaven vragen om regionale samenwerking, met het Brabantse watersysteem als verbindende onderlegger voor een nieuw raamwerk. Mozaïek Dommelvallei wil bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties stimuleren om initiatieven en projectvoorstellen op dit gebied in te brengen. Een bottom-up ontwikkeling voor een hernieuwd en toekomstbestendig Brabant.