Zaterdag 2 november jongstleden vond de eerste plantdag plaats rondom de Opwettense Watermolen in Nuenen. Op een van de weilanden aan de Opwettenseweg werden vier grote knotwilgen en 85 struiken (waaronder de Gelderse roos en de meidoorn) geplant. De plantdag - die mooi samenviel met de landelijke Natuurwerkdag - is een initiatief van Molenstichting Noord-Brabant (daarbij ondersteund door Het Groene Woud) en vormt een eerste concrete stap in het landschappelijk versterken van watermolenlandschappen. “Ik kan me voorstellen dat Vincent van Gogh op deze plek geïnspireerd raakte”, zo stelde Fons Naterop, voorzitter van de Molenstichting, op de oever van de nabijgelegen Dommel. “Landschapsversterking is belangrijk en watermolens vormen daarbinnen een belangrijk icoon.”
Het momentum is volgens Naterop aangebroken. “BV Nederland is in de war. Kijk naar het klimaat, de bouw, de boeren, de zorg. We staan aan de vooravond van grote transities. Er moet weer balans komen, waarbij aan de natuur datgene moet worden gegeven waar het recht op geeft. Het is tijd om verbindingen te leggen, ook met grote projecten in de regio als Van Gogh Nationaal Park i.o. en Landschapstriënnale 2020.”
Ook Ralf Stultiëns, wethouder sociaal domein en villagemarketing van de gemeente Nuenen onderstreept de waarde van watermolens en watermolenlandschappen. “We moeten een plek als deze koesteren en er alles aan doen om een gebied als dit nog interessanter te maken, onder meer door het bijbehorende historische verhaal te vertellen.”
v.l.n.r.: Fons Naterop, Ralf Stultiëns en Riet Meijer
Vertegenwoordigers van de aanwezige partners onderschrijven dit. Anne van Kuijk, adviseur omgevingskwaliteit bij Provincie Noord-Brabant: “Watermolenlandschappen vertellen een krachtig verhaal dat tot de verbeelding spreekt en vormen daarmee een waardevolle inspiratiebron.” Jan Kerkhof, voorzitter van Mozaïek Dommelvallei spreekt uit blij te zijn met de plantdag: “Dit is precies wat wij nastreven. Projecten realiseren en daadwerkelijk een schop in de grond zetten.” Anneke Boezeman, kwartiermaker van Van Gogh Nationaal Park i.o. ziet de watermolenlandschappen een bijdrage leveren aan de klimaatopgaven die er liggen. “Daarbij is het prachtig om het erfgoed van Van Gogh te gebruiken om dit gebied nog nadrukkelijker op de kaart te zetten.”
De partners van het project Watermolenlandschappen in Het Groene Woud
Riet Meijer, lid van de adviesraad van de Molenstichting: “Er liggen meerdere watermolens aan de Dommel die samen een cascade van watermolenlandschappen vormen. Trapjes en stuwen zorgen ervoor dat het landschap natter en daardoor mooier blijft. We kunnen leren van de vroegere molenaars en hun methoden weer gebruiken om verdroging in de toekomst tegen te gaan. Een hele uitdaging, maar zo kunnen we Brabant nog herkenbaarder en meer beleefbaar maken.”
Watermolens zijn dus niet langer enkel idyllische, monumentale bakens in het Brabantse landschap. Uit de onlangs opgeleverde eindrapportage ‘Watermolenlandschappen in Het Groene Woud’, uitgevoerd door Molenstichting Noord-Brabant blijkt dat hun functie verrassend veel toekomst heeft. Ze kunnen hedendaagse, maatschappelijke problemen zoals verdroging en wateroverlast mede het hoofd bieden. Verder is het niet ondenkbaar dat ze een rol spelen bij de energietransitie en liggen er op het gebied van toerisme, recreatie, cultuur en educatie kansen: de watermolens in het stroomgebied van de Dommel kunnen als een kralensnoer het gebied herkenbaar maken en versterken. Voor de Brabantse molens rond Eindhoven geldt bovendien dat ze vereeuwigd zijn door Vincent van Gogh. Daarmee zijn watermolens in combinatie met de landschappelijke context voor Van Gogh Nationaal Park i.o. belangrijke iconen in het landschap.
Om de molens hun glans en functie terug te geven, moeten ze integraal onderdeel uitmaken van het beleid en de uitvoeringspraktijk van nu rond erfgoed, gebiedsontwikkeling en waterbeheer. Molenstichting Noord-Brabant spant zich daarom in om de watermolenlandschappen te realiseren. Met deze eerste plantdag is hiertoe een concrete stap gezet.
Handen uit de mouwen, schop in de grond
