Project: Herstel van het watermolenlandschap langs de Beerze in Spoordonk

Een echt deel-landschap binnen Het Groene Woud is het watermolenlandschap in Spoordonk (gemeente Oirschot). Een fraai en groen gebied waar natuur, erfgoed en landschap op alle fronten samenkomen. Hier spannen tal van partijen zich in om dit unieke landschap niet alleen te  bewaren maar ook een eigentijdse functie te geven: het beter vasthouden van water om te voorkomen dat natuur- en landbouwgronden verdrogen. Het Groene Woud is één van de partners die aan de realisatie bijdraagt.

Dat het landschap rondom de Spoordonkse watermolen zoveel aandacht krijgt, is te danken aan de Molenstichting Noord-Brabant. Riet Meijer van de Molenstichting: “Watermolens speelden eeuwenlang een rol in het stroomgebied van de Dommel. Je kunt ze zien als de eerste energiecentrales van Brabant die goed waren voor de landbouwkundige en economische ontwikkeling. Nu zijn ze opnieuw belangrijk, want de landschappen die ontstaan zijn door toedoen van de watermolens hebben een oplossing in zich om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan.” Daar is ook de ontwikkeling van het watermolenlandschap in Spoordonk op gericht. 

Erfgoed Deal-project

Riet: “In 2020 werd de Erfgoed Deal gestart. Dit is een landelijke samenwerking van overheden en maatschappelijke organisaties die erfgoed willen inzetten bij het tegengaan van de nadelige gevolgen van klimaatverandering. De provincie Noord-Brabant, Waterschap De Dommel en de Molenstichting hebben toen de krachten gebundeld en dat leidde tot het Erfgoed Deal-project ‘Watermolenlandschappen voor klimaatadaptatie’.” Binnen dat project staan de Venbergse watermolen, de Opwettense watermolen en de Spoordonkse watermolen centraal. “ARK Natuurontwikkeling trekt de kar van de ontwikkeling rond de Spoordonkse watermolen. Bij de andere twee uitvoeringsprojecten staat Waterschap De Dommel aan het roer.”

Het Groene Woud is één van de kennispartners die over het Spoordonkse project meepraat en in het project heeft geïnvesteerd. Riet: “We kunnen niet zonder zulke partners omdat we via hen veel historische, technische en onderzoekskennis in huis halen die nodig is om deze projecten uit te voeren.” Zo zijn ook partijen als Mozaïek Dommelvallei, Natuurgrenspark De Groote Heide, de Dommelgemeenten en Van Gogh Nationaal Park erbij betrokken. Bij deze laatste staat het project bovendien op de uitvoeringsagenda.

Een eigen deel-landschap

Het Groene Woud houdt zich de komende jaren met name bezig met eigen deel-landschappen in het gebied. Deze  richten zich  nadrukkelijk op natuur, landschap en erfgoed (lees hier meer over in het laatste bericht van deze nieuwsflits). De werkzaamheden die tot het herstel van het watermolenlandschap langs de Beerze moeten leiden, sluiten hier naadloos bij aan. De omwonenden en vrijwilligers van de Spoordonkse watermolen voelen zich betrokken en (mede) verantwoordelijk voor hun ‘eigen’ watermolen, vrijwilligers en professionele partners delen hun liefde voor de watermolen, slaan de handen ineen en werken samen en het fraaie, groene landschap rondom de watermolen vertelt een eigen, waardevol verhaal. Vanuit het bestuur van Het Groene Woud is James van Leuven nauw betrokken bij dit project. Hij zal de komende tijd met de verschillende partijen in gesprek gaan en vrijwilligers en professionals samenbrengen.

Over de Spoordonkse watermolen

De Spoordonkse watermolen is een nog altijd bestaande molen uit 1320, pal aan de Beerze. Eeuwenlang heeft de molen het water opgestuwd waardoor de bovenstroomse gronden vochtig bleven. In de zogenoemde molenvloed – in de directe nabijheid van de molen – werd het water vastgehouden. Dat hielp tegen verdroging en bood een oplossing bij piekafvoeren. Die historische functie van de molenvloed is in de loop van de tijd voor een groot deel verdwenen door de aanleg van een waterkering. Met het project is nu alles erop gericht om de molenvloed terug te brengen zodat op authentieke wijze water kan worden geborgen. De waterkering blijft overigens intact. Riet: “ARK Natuurontwikkeling wil, door het ontwikkelen van meer natuur, de karakteristieken van de historische molenvloed grotendeels laten terugkeren. Ze heeft hiervoor diverse percelen aangekocht. Op dit moment werkt ARK samen met Waterschap De Dommel aan het plan om de grond in te richten. Dat doet ze op zo’n manier dat de bodem – en alles wat erop groeit – bijdraagt aan klimaatadaptatie, aan versterking van de historische, landschappelijke beleving en aan de werking van de molen zodat deze ook in de toekomst kan blijven malen.”

De Spoordonkse watermolen – Foto: Kees Beekmans